In dit artikel beschrijf ik de logica van een aantal hormoonbalans methoden aan de hand van wetenschappelijke feiten. Door hormonen in balans te brengen zou je lichaamsvet verdwijnen. Vetlocaties zouden samenhangen met een bepaald hormoon en zonder bloedonderzoek kun je zelf(s) serumconcentraties van hormonen laten bepalen. Gelukkig heb je geen magisch marketingconcept nodig om een negatieve energiebalans te bereiken. Er zijn beter onderbouwde oplossingen met minder aannames die praktischer, simpeler en zonder dure supplementen werken.

Insuline

Het hormoon insuline remt de vetverbranding en is betrokken bij vetopslag, eiwit en glucose. Veel hormonale afvaltrajecten bevatten een inductiefase. Deze fase bestaat meestal uit het schrappen van koolhydraten zoals bij Personal Hormonal Profiling (PHP) en Sportvasten. Hierdoor zou de insulinespiegel dalen en je vetverbranding worden gestimuleerd. Ook in het boek de Hormoonfactor van Ralph Moorman worden minder koolhydraten geadviseerd. Duidelijk is dat het snelle gewichtsverlies vooral bestaat uit vocht. Je lichaam zal echter over voldoende koolhydraten moeten beschikken om tijdens intensieve inspanning geen eiwitten te hydrolyseren.

Reactieve hypoglycemie

Een veel gehoorde aanname is dat een hoge piek van insuline leidt tot reactieve hypoglycemie. Wat men vergeet is dat biefstuk en sommige eiwitrijke voedingsmiddelen een hogere insulinerespons hebben dan witte pasta. De relatie tussen insuline, koolhydraten en gewichtsverlies blijkt bij gezonde mensen dan ook hoofdzakelijk een illusie. Je wordt niet dik van koolhydraten en insulinepieken. Reactieve hypoglycemie of dysinsulinisme komt maar weinig voor.

Onnauwkeurige vetmetingen

Kan een vetmeting met een niet gevalideerde vragenlijst bepalen hoe je hormoonstatus is? Dat is lastig omdat visceraal buikvet onmogelijk met een huidplooimeter kan worden gemeten. Tevens maakt een tangmeting onvoldoende onderscheid tussen vocht en vet. Je meet telkens andere waarden.

Denkfouten

De hormoonbalans methodiek is erg vatbaar voor fouten. Dit komt vooral door de aanwezigheid van complexe feed-back mechanismen op het gebied van hormonen. Een fysiologische verklaring is nog geen causaal verband. Geslachtshormonen bijvoorbeeld zijn niet de oorzaak van het verschil in vetopslag tussen mannen en vrouwen. In werkelijkheid liggen de meeste verschillen in de productie van geslachtshormonen en lokale vetopslag vast in je DNA. De helft van de afwijkingen tussen geslachten zijn puur genetisch.

Hormonen en hun werking

Hormonen spelen een belangrijke rol bij het reguleren van het lichaamsgewicht. Vetweefsel heeft daarbij een grotere invloed op hormonen dan insuline. Interactie tussen hormonen kan voor een sneeuwbaleffect zorgen. Op deze manier zorgt dik worden ervoor dat hormonen uit balans raken. Ook wanneer mensen afvallen, houden veranderingen in hormoonspiegels die betrokken zijn bij de regulering van eetlust langdurig aan. Je kunt denken aan een afname van leptine, peptide-YY, cholecystokinine, insuline en amyline. Een toename wordt gezien bij ghreline, gastrisch inhibitoir polypeptide en pancreaspolypeptide.

Groeihormoon, schildklierhormoon en progesteron hebben een ander effect dan hormoonbalans methoden suggereren. De werking van oestrogeen en testosteron is complex. Zelfs een hoge dosering testosteron leidt bij mannen niet tot een verschuiving in vetverdeling. Testosteron beinvloedt de lokale vetopslag indirect via cortisol. Cortisol centraliseert de opslag van vet. Testosteron en cortisol zijn antagonisten die strijden om de activiteit van lipoproteïnelipase (LPL). Dit enzym katalyseert op zijn beurt de hydrolyse van triglyceriden. Cortisol stimuleert bij mannen de werking van LPL. Bij vrouwen remt oestrogeen de invloed van cortisol op LPL. Testosteron werkt in vergelijking met mannen andersom.

Cortisol en visolie

Een andere aanname is dat je dik wordt van stress. In werkelijkheid blijkt psychologische stress maar nauwelijks effect te hebben op de afgifte van cortisol. Cortisol is het hormoon dat je lichaam aanzet tot gluconeogenese. Hierbij wordt glucose uit bronnen als aminozuren en pyrodruivenzuur gemaakt. Elke vorm van fysieke inspanning leidt tot een stijging van cortisol. Hoe hoger de intensiteit, hoe groter de afgifte. Betrouwbare onderzoeken laten verder geen voordeel zien van hoge concentraties visolie. Er zijn aanwijzingen dat meer dan drie gram visolie per dag leidt tot verhoogde LDL gehaltes en insulineresistentie.

Samenvatting

Een hormoonbalansprogramma is een dure en omslachtige manier om gezonder te gaan eten. Het is eenvoudiger en goedkoper om meer vezels en eiwit binnen te krijgen die verzadigen. Gezond afvallen is ook afhankelijk van factoren als het eetgedrag. Wil je blijvende resultaten behalen dan is inzicht in de oorzaken van overgewicht van belang. Externe eters hebben een andere behandeling nodig dan mensen met typisch lijngericht of emotioneel eetgedrag. Daarnaast spelen fysiologische mechanismen een rol.

Conclusie

De meeste hormoonbalansprogramma’s werken vanuit een slim marketingconcept met commerciële waarheden die inspelen op irrationele verlangens van consumenten. Als een hormonale aanpak leidt tot minder lichaamsgewicht, komt dat door een negatieve energiebalans en vochtverlies. Uiteindelijk val je af door meer bewegen en gezonder eten. Mocht je toch twijfelen over je gezondheid, laat dan je bloed onderzoeken en beoordelen door een arts.