Overgewicht heeft de afgelopen dertig jaar een bijna epidemische omvang aangenomen. De oorzaak moet worden gezocht in toenemende bewegingsarmoede en veranderingen van eetgewoonten. Voor een deel gaat het hierbij om overconsumptie, maar er zijn ook persoonlijke verschillen. Jefitcoach Ray gebruikt speciale technieken en vragenlijsten om emotioneel eetgedrag op te sporen.

Soorten eetgedrag

Om overgewicht op lange termijn te bestrijden, is inzicht nodig in de oorzaak van overeten. Elk gedrag vraagt om een eigen behandelwijze. Sommige mensen eten constant veel, terwijl anderen zich een tijd kunnen beheersen en daarna doorslaan. Blije eters gebruiken positieve emoties om zich vol te eten, terwijl andere dit juist doen bij negatieve emoties en stress. Hierbij lijken meerdere dieperliggende psychologische factoren een rol te spelen.

Emotioneel eetgedrag

De psychosomatische hypothese benadrukt de rol van emoties bij het ontstaan van overgewicht. De normale reactie op negatieve emoties of stress is verlies van eetlust, waarbij de maag stopt met samentrekken en bloedsuikerwaarden stijgen. Troosteters hebben volgens de psychosomatische hypothese niet goed geleerd om hongerprikkels te onderscheiden van fysiologische prikkels die door emoties worden veroorzaakt. De basis zou al vroeg in de kindertijd worden gelegd als ouders op systematische wijze de behoeftes van hun kroost negeren, waardoor het kind niet leert naar eigen impulsen en gevoelens te luisteren.

Oorzaken

Er zijn meerdere verklaringen mogelijk waarom emotioneel eten de laatste dertig jaar is toegenomen. Je kunt denken aan afname in sociale cohesie door grotere inkomensverschillen, minder gezamenlijke gezinsmaaltijden, meer echtscheidingen en toename van alleenstaanden. Verder blijkt emotioneel eetgedrag samen te hangen met gedachteloos eten door veel tv kijken en computeren. Omdat alle aandacht op het beeldscherm is gericht, ben je niet bewust of je hongerig dan wel verzadigd bent.

Dopamine

Onder andere angst, depressiviteit, impulsiviteit en emotioneel eetgedrag zijn gerelateerd aan weinig dopamine in de hersenen. Dit beïnvloedt niet alleen je stemming, maar ook de gevoeligheid voor voedselprikkels. Er zijn aanwijzingen dat emotionele eters het gebrek aan dopamine proberen te compenseren door meer te consumeren ondanks dat dit fysiologisch een abnormale reactie is op spanning. Soms kan het echter ook als excuus dienen om iets lekkers te nemen.

Conclusie

Het gebrek aan introspectief vermogen verklaart waarom diëten zelden werken bij mensen die hoog scoren op de schaal van emotioneel eten. Ze kunnen eetstoornissen zelfs verergeren en eetbuien veroorzaken. Alle goede voornemens ten spijt zal een emotionele eter weer gaan eten als spanningen zich voordoen. De neiging tot overeten verdwijnt met het oplossen van psychische problemen. Door weer in contact te komen met de eigen behoeftes en verlangens kan worden gewerkt aan gewichtsvermindering.

Jefitcoach Ray werkt met de NVE vragenlijst over eetgedrag voor artsen, diëtisten en psychologen.