Grenzen van het lijnen

Sommige mensen zijn van nature mager, andere zijn dikker. In de wetenschap heeft dit geleid tot een setpoint model. Hierbij waakt een voorgeprogrammeerd homeostatisch regelmechanisme in het lichaam over je natuurlijke gewicht. Maar wat betekent dit als je te zwaar bent en wilt afvallen? Dit artikel bespreekt de marge van het optimale lichaamsgewicht en de kans op langdurig gewichtsbehoud na succesvol lijnen. Je kunt tevens lezen waarom obesitas moeilijk valt te genezen.

Setpoint

Het natuurlijke lichaamsgewicht verschilt per persoon. Het lijkt erop dat de grootte en het aantal vetcellen in je lichaam bepalend zijn voor je setpoint. Ligt het feitelijke gewicht lager dan je setpoint gewicht, dan zal je lichaam door allerlei mechanismen terug proberen te keren naar het oorspronkelijke natuurlijke gewicht. De eetlust neemt toe, er ontstaat een voorkeur voor calorierijke voeding en de stofwisseling vertraagt. Als je lichaamsgewicht toeneemt, dan geldt het omgekeerde. Helaas zijn de mechanismen om een zwaarder lichaam ‘terug’ te krijgen minder sterk. Dit komt vooral omdat overgewicht tijdens de evolutie van de mens nooit een probleem is geweest. Bij langdurig overgewicht verandert je setpoint in een hoger gewicht.

Gezond lijnen

Je setpoint is geen vastliggend punt maar een marge die bestaat uit een boven- en ondergrens. Het gewicht binnen deze marge ervaart je lichaam als natuurlijk. Mensen die aan de lijn doen, kennen binnen het gebied tussen honger en verzadiging een lijngrens die meestal ver beneden hun verzadigingsgrens ligt. Niet iedereen die gewicht verliest, ontwikkelt een eetstoornis. Succesvolle lijners slagen er goed in om met gevoelens van honger om te gaan. Echter, bij veel mensen verslapt op een gegeven moment de discipline waardoor ze boven hun zelfopgelegde grens uitkomen. Hoe radicaler het eetregime, hoe groter de kans dat het misgaat. Lijnen wordt een groter risico als daar ook psychologische factoren bij komen als gevoelsblindheid bij emotioneel eetgedrag.

Obesitas

Het blijkt dat mensen die obese zijn geweest zowel lichamelijk als psychisch verschillen van mensen met hetzelfde gewicht die nooit obesitas hebben gehad. Dit maakt zwaarlijvigheid (BMI hoger dan dertig) een moeilijk te bestrijden chronische ziekte. Behalve een lagere vetoxidatie en tragere stofwisseling zijn er blijvende veranderingen in de hersenen en hormoonspiegels. Dit vergroot de kans op het bekende jojo-effect na een succesvolle lijnpoging.

Leptine en insuline

Insuline en leptine zijn hormonen waarvan de productie zeer sterk correleert met de hoeveelheid lichaamsvet. Er zijn aanwijzingen dat leptine de werking van bepaalde hersenstructuren bij honger en verzadiging beïnvloedt. Belangrijk na gewichtsafname is een dalende secretie van leptine vanuit vetweefsel, waardoor de eetlust toeneemt. De meeste mensen met obesitas zijn resistent voor zowel leptine als insuline.

Peptide YY (PYY)

Naast leptine spelen verzadigingshormonen uit de darm zoals peptide YY (PYY) een rol. Signalen van een negatieve energiebalans leiden in de hypothalamus tot de perceptie dat er sprake is van energiegebrek. Dit resulteert in een stimulatie van de energie-inname. Obese personen hebben lagere PYY-spiegels dan mensen met een normaal gewicht. Ze hebben dus minder verzadigende activiteit in het bloed. PYY wordt momenteel als potentieel geneesmiddel onderzocht.

Ghreline

Ghreline is een maag-darmhormoon met een eetluststimulerend effect. Dit hormoon wordt geproduceerd door cellen van het maagslijmvlies. Bij zwaarlijvige mensen zijn ghrelinespiegels lager en bij patiënten met anorexia nervosa hoger. Bij obese personen stijgt de hoeveelheid ghreline in het plasma na gewichtsverlies. Opvallend is dat ghrelinespiegels niet stijgen bij obese patiënten die een maagbypassoperatie hebben ondergaan. Dit verklaart mogelijk waarom zwaargewichten na de operatie minder honger ervaren.

Conclusie

Volgens de setpoint theorie bezit elk lichaam een controlesysteem dat bepaalt hoeveel vet je moet hebben. Deze regulatie is zeer complex en verloopt via diverse neurale en hormonale routes. Daarbij spelen aspecten als cognities en emoties een rol. Metabole veranderingen maken het voor iemand die ooit obees is geweest extra moeilijk om een gezond gewicht te handhaven. Het lijkt dus verstandig om binnen bepaalde grenzen te blijven!